Styczeń 100 lat temu, 22 stycznia 1921 r., urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, najwybitniejszy przedstawiciel „pokolenia Kolumbów”. Już w pierwszych latach okupacji niemieckiej stał się jednym z najważniejszych głosów młodzieży podejmującej walkę o wolność. Jego śmierć w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego sprawiła, że stał się symbolem tragizmu losów swoich rówieśników i całego narodu. Sejm RP ustanowił rok 2021 Rokiem Krzysztofa K. Baczyńskiego. „Artysta zginął w wieku 23 lat, jednak poezja, którą intensywnie tworzył zaledwie przez kilka lat, jest dowodem jego wybitnego talentu. Poeta w swoich wierszach mówi o sprawach ważnych i ponadczasowych, takich jak wierność, miłość, Ojczyzna, ale też pokazuje tragiczną stronę ludzkiego życia, związaną z koniecznością wyboru, poświęceniem i strachem przed śmiercią” – podkreślono w uchwale. 50 lat temu, 20 stycznia 1971 r., Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, finansowanej ze składek społecznych. Odbudowa Zamku była nie tylko gestem propagandowym nowych władz PRL, ale również spełnieniem trwających 25 lat starań środowisk architektów, konserwatorów zabytków i historyków. Rocznica będzie obchodzona pod auspicjami UNESCO, które w 1980 r. wpisało Stare Miasto z Zamkiem Królewskim na Światową Listę Dziedzictwa. 60 lat temu, 16 stycznia 1961 r., na Wawel powróciła bezcenna kolekcja arrasów z czasów panowania króla Zygmunta Augusta, wywieziona w czasie wojny przez polskich muzealników. Aż do 1960 r. znajdowała się w pod opieką władz kanadyjskich. 50 lat temu, 25 stycznia 1971 r., w czasie kilkugodzinnego spotkania ze strajkującymi robotnikami w gdańskiej Stoczni im. Lenina Edward Gierek użył znanego zwrotu „Pomożecie?”, który w propagandzie komunistycznej stał się jednym z symboli jego rządów. 30 lat temu, 4 stycznia 1991 r., misję na stanowisku premiera zakończył Tadeusz Mazowiecki, pierwszy po II wojnie światowej niekomunistyczny szef Rady Ministrów. Osiem dni później jego następcą został Jan Krzysztof Bielecki. Luty 100 lat temu, 19 lutego 1921 r., w Paryżu podpisano polsko-francuską umowę polityczną oraz ściśle tajną konwencję wojskową, która zobowiązywała oba kraje do współdziałania na wypadek napaści ze strony Niemiec. 80 lat temu, 15 lutego 1941 r., na teren okupowanej przez Niemców Polski zrzucono pierwszych „Cichociemnych” – specjalnie wyszkolonych do walki konspiracyjnej żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych. Jako pierwsi dotarli do Polski tą drogą: mjr Stanisław Kostka-Krzymowski, rtm. Józef Gabriel Zabielski i kurier Czesław Raczkowski. 70 lat temu, 8 lutego 1951 r., w więzieniu MBP na Mokotowie na mocy wyroku komunistycznego sądu wojskowego wykonano wyrok śmierci na mjr. Zygmuncie Szendzielarzu „Łupaszce”, dowódcy 5. Wileńskiej Brygady AK. Szczątki Szendzielarza odnaleziono dopiero w 2013 r. w czasie ekshumacji przeprowadzonej na tzw. Łączce na warszawskich Powązkach. 50 lat temu, 10 lutego 1971 r., wybuchł strajk łódzkich włókniarek, jeden z największych w historii powojennej Polski. Strajk zakończył się wycofaniem przez komunistyczną władzę podwyżek cen żywności; w Łodzi udało się to, o co w grudniu 1970 r. walczyli robotnicy na Wybrzeżu. 40 lat temu, 17 lutego 1981 r., władze komunistyczne, po wielotygodniowych protestach studentów zgodziły się na zarejestrowanie Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Była to pierwsza w bloku komunistycznym organizacja studencka w pełni niezależna od władz i największa obok „Solidarności” organizacja antykomunistyczna. 30 lat temu, 15 lutego 1991 r., na spotkaniu prezydentów Polski i Czechosłowacji oraz premiera Węgier na zamku w węgierskim Wyszehradzie powołano do istnienia Trójkąt Wyszehradzki (przekształcony po rozpadzie Czechosłowacji w Grupę Wyszehradzką – V4), jedno z najważniejszych forów współpracy i zacieśniania więzi państw tej części Europy. Od 2016 r. 15 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wyszehradzki. Marzec 100 lat temu, 17 marca 1921 r., Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję RP, która do historii przeszła jako konstytucja marcowa. Zapisy ustawy zasadniczej tworzyły w Polsce system parlamentarno-gabinetowy. Rola prezydenta została sprowadzona do funkcji reprezentacyjnych. Konstytucja zapewniała obywatelom wszystkie podstawowe swobody i gwarantowała równość wobec prawa. Senat RP ustanowił rok 2021 Rokiem Polskiej Tradycji Konstytucyjnej. Jak napisano w uchwale, „rok 2021 to rok dwóch rocznic o niezwykłym znaczeniu dla polskiej tradycji konstytucyjnej: 230-lecia Konstytucji 3 maja i 100-lecia Konstytucji marcowej”. Senatorowie wskazali, że „powinniśmy pamiętać o konstytucjach, które były wyrazem troski naszych przodków o dobro Rzeczypospolitej, rozwój praw jednostki i stanowiły pozytywny wkład w europejskie dziedzictwo prawne”. 100 lat temu, 18 marca 1921 r., podpisano Traktat Ryski. Układ kończył trwającą od 1919 r. wojnę polsko-sowiecką, ustanawiał granicę obu państw i nakładał na bolszewików obowiązek zwrotu polskich dzieł sztuki i innych elementów dziedzictwa kulturowego. 40 lat temu, 19 marca 1981 r., rozpoczął się najpoważniejszy kryzys w stosunkach między władzami PRL a „Solidarnością”, nazwany później kryzysem bydgoskim. Jego bezpośrednią przyczyną była akcja milicji, w czasie której funkcjonariusze MO (pod dowództwem Henryka Bednarka) siłą usunęli z sali obrad Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy związkową delegację. Wywołało też bezprecedensowy w swojej skali protest, także strajkowy, społeczeństwa przeciw brutalności komunistycznej władzy. 100 lat temu, 20 marca 1921 r., odbył się plebiscyt, który miał rozstrzygnąć o podziale Górnego Śląska, przed I wojną światową należącego do Niemiec. W plebiscycie mogły głosować wszystkie osoby w wieku powyżej lat 20, które mieszkały lub urodziły się na obszarze plebiscytowym – łącznie ok. 1,2 mln osób. Frekwencja wyniosła 96,5 proc. Za przynależnością do Polski głosowało 40,4 proc. ludności, a do Niemiec – 59,5 proc. Dzięki zabiegom rządu niemieckiego w głosowaniu mogły wziąć udział osoby, które urodziły się na terenie plebiscytowym, a potem z niego wyemigrowały. Niemcy ściągnęły 182 tys. tzw. emigrantów, Polska – 10 tys. Łącznie takie osoby stanowiły 19,3 proc. głosujących. Niezadowolenie z wyników plebiscytu oraz sposobu jego przeprowadzenia doprowadziły do wybuchu III Powstania Śląskiego. Kwiecień 55 lat temu, 14 kwietnia 1966 r., w Gnieźnie odbyły się centralne obchody milenium chrztu Polski pod przewodnictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego. 30 lat temu, 16 kwietnia 1991 r., działalność rozpoczęła Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Jej pierwszą siedzibą był dawny gmach Komitetu Centralnego PZPR. W inauguracyjnym notowaniu uczestniczyły akcje zaledwie pięciu spółek, w trakcie tej sesji złożono 112 zleceń. Początkowo sesje odbywały się raz w tygodniu. Maj 230 lat temu, 3 maja 1791 r., na Zamku Królewskim w Warszawie Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3 maja – pierwszą w polskiej historii, drugą na świecie ustawę zasadniczą regulującą formę rządów. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, świadomy znaczenia Konstytucji 3 Maja jako ważnego elementu pamięci zbiorowej, oddając hołd wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego wiekopomnego aktu – myślicielom politycznym, posłom na Sejm Czteroletni, przedstawicielom ówczesnego obozu patriotycznego oraz pokoleniom Polaków, których niezłomna walka pozwoliła na przetrwanie lat niewoli i odzyskanie niepodległości, zachęca do refleksji nad dziedzictwem Konstytucji 3 Maja” – zaznaczyli posłowie. 120 lat temu, 20 maja 1901 r., strajk polskich dzieci we Wrześni przeciwko nauczaniu w języku niemieckim doprowadził do ukarania 14 uczniów karą chłosty. Był to szczytowy moment wydarzeń, które odbiły się szerokim echem we wszystkich zaborach i stały się symbolem brutalnej germanizacji. Kilka miesięcy później, w listopadzie 1901 r., przed sądem w Gnieźnie stanęło 25 uczestników strajku. Sąd uznał, że był to bunt i zakłócenie porządku publicznego. Uczestników strajku skazano na kary od dwóch do dwóch i pół miesiąca więzienia. 100 lat temu, 2 maja 1921 r., wybuchło III Powstanie Śląskie, ostatni zryw ludności Śląska, który przesądził o korzystnym dla Polski podziale regionu. Pod wrażeniem powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km km², zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu, ale aż 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni. Sejm RP ustanowił 2021 r. Rokiem Powstań Śląskich. W uchwale czytamy: „Hołd Powstańcom Śląskim za ich patriotyzm i umiłowanie polskości oraz męstwo i hart ducha w walkach w latach 1919–1920–1921, które przyczyniły się do objęcia części Górnego Śląska, po sześciu wiekach podlegania czeskiej i niemieckiej jurysdykcji, przez odradzające się Państwo Polskie”. 100 lat temu, 29 maja 1921 r., rozpoczęły się prace przy budowie tymczasowego portu wojennego i schroniska dla rybaków we wsi Gdynia na Pomorzu. Inwestycja ta była zaczątkiem przyszłego portu morskiego w Gdyni, która stała się najważniejszą inwestycją infrastrukturalną II RP. 95 lat temu, 12 maja 1926 r., marszałek Józef Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów rozpoczął zbrojną manifestację przeciwko rządowi premiera Wincentego Witosa. Jego działania rozpoczęły trzydniowe walki na ulicach Warszawy. Zamach stanu przeszedł do historii jako zamach majowy. Jego wynikiem było ustąpienie prezydenta i dymisja premiera oraz przejęcie rzeczywistej władzy przez Piłsudskiego i jego zwolenników. W wyniku trwających trzy dni walk zginęło 379 osób, wśród nich 164 cywilów. 40 lat temu, 13 maja 1981 r., na Placu św. Piotra doszło do zamachu na papieża Jana Pawła II. Ojciec Święty został ciężko ranny. Bezpośrednim sprawcą zamachu był Turek Mehmet Ali Ağca, ale nie udało się definitywnie ustalić, kto stał za próbą zabicia papieża. 40 lat temu, 28 maja 1981 r., zmarł prymas Stefan Wyszyński. Sejm RP ustanowił rok 2021 Rokiem Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego. „Był nie tylko głosicielem uniwersalnych wartości chrześcijańskich, ale także mężem stanu, który mawiał: Kocham Ojczyznę więcej niż własne serce. Służył Polsce i występował w Jej imieniu, domagając się od komunistycznych władz poszanowania wolności religijnej i broniąc polskiej kultury. Podkreślał konieczność zrozumienia znaczenia wolności Narodu, która dla każdego obywatela winna być wielkim dobrem i rzeczywistą wartością. Wolność Narodu była dla Prymasa Tysiąclecia priorytetem działalności kapłańskiej i społecznej. Swoje nauczanie kard. Stefan Wyszyński opierał na człowieku, którego dobro powinno być centrum życia społecznego i gospodarczego każdej społeczności” – przypomniano w uchwale. Czerwiec 65 lat temu, 28 czerwca 1956 r., w Poznaniu wybuchły strajki i manifestacje robotnicze, które przerodziły się w krwawo stłumione walki uliczne. W starciach na ulicach Poznania zginęło lub zmarło od ran 57 protestujących i 8 osób funkcjonariuszy władz. 45 lat temu, 25 czerwca 1976 r., na wieść o podwyżkach cen żywności w Radomiu Ursusie, Płocku i innych ośrodkach przemysłowych wybuchły strajki, które zakończyły się brutalną interwencją jednostek milicji oraz ZOMO. 30 lat temu, w dniach 1–9 czerwca 1991 r., Jan Paweł II odbył czwartą pielgrzymkę do Polski. Papież odwiedził Koszalin, Rzeszów, Przemyśl, Lubaczów, Kielce, Radom, Łomżę, Olsztyn, Włocławek, Płock, Białystok i Warszawę. Podczas tej pielgrzymki nauczał przede wszystkim o Dekalogu. Kontynuował swoją pielgrzymkę 13–15 sierpnia. Odwiedził Kraków, Wadowice oraz Częstochowę. Wziął udział w uroczystościach zakończenia VI Światowych Dni Młodzieży w Częstochowie. Lipiec 80 lat temu, 4 lipca 1941 r., we Lwowie Niemcy rozstrzelali na Wzgórzach Wuleckich 37 polskich intelektualistów, głównie profesorów Uniwersytetu Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej. 80 lat temu, 30 lipca 1941 r., w Londynie podpisano porozumienie polsko-sowieckie, które przeszło do historii jako układ Sikorski-Majski. Zgodnie z jego postanowieniami przywrócono stosunki dyplomatyczne między Polską a Związkiem Sowieckim i rozpoczęto zwalnianie z sowieckich więzień i łagrów przebywających tam obywateli Polski, którzy mogli wstępować w szeregi Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS pod dowództwem gen. Władysława Andersa. 70 lat temu, 31 lipca 1951 r., rozpoczął się jeden z najgłośniejszych procesów pokazowych stalinowskiej Polski, nazwany generalskim, w którym obok gen. Jerzego Kirchmayera o szpiegostwo oskarżono: gen. Stanisława Tatara, gen. Franciszka Hermana, gen. Stefana Mossora oraz płk. Mariana Jureckiego, płk. Stanisława Nowickiego, płk. Mariana Utnika, mjr. Władysława Romana i kmdr. ppor. Szczepana Wacka. 13 sierpnia ogłoszono wyroki. Gen. Kirchmayer, podobnie jak gen. Tatar, Mossor i Herman, skazany został na dożywocie. Pozostałym oskarżonym wymierzono kary 12 i 15 lat więzienia. Kilkunastu niższych rangą oficerów skazano później na śmierć w tzw. procesach odpryskowych. 5 lat temu, 8 lipca 2016 r., w Warszawie rozpoczął się szczyt państw NATO. W jego trakcie zadecydowano o wzmocnieniu wschodniej flanki Sojuszu, przedłużeniu misji w Afganistanie po roku 2016 i większym zaangażowaniu w walkę z tzw. Państwem Islamskim. 5 lat temu, 26–31 lipca 2016 r., odbyły się 31. Światowe Dni Młodzieży w Krakowie. Ich głównym punktem była pielgrzymka do Polski papieża Franciszka. 28 lipca, w związku z obchodami 1050-lecia chrztu Polski, odprawił on uroczystą eucharystię z polskimi biskupami na błoniach jasnogórskich w Częstochowie. 29 lipca papież Franciszek odwiedził były niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Sierpień 120 lat temu, 3 sierpnia 1901 r., w Zuzeli na Mazowszu urodził się Stefan Wyszyński, arcybiskup warszawsko-gnieźnieński, prymas Polski, nazywany Prymasem Tysiąclecia. 80 lat temu, 14 sierpnia 1941 r., w niemieckim obozie koncentracyjnym zginął franciszkanin o. Maksymilian Kolbe, który poświęcił swoje życie za Franciszka Gajowniczka. 30 lat później, 17 października 1971 r., o. Kolbe został beatyfikowany, a w 1982 r. papież Jan Paweł II ogłosił go świętym. Wrzesień 200 lat temu, 24 września 1821 r., w Laskowie-Głuchach koło Radzymina na Mazowszu urodził się Cyprian Kamil Norwid. Jest uważany za jednego z najoryginalniejszych polskich poetów, jednego z ostatnich przedstawicieli romantyzmu; często zaliczany do grona polskich wieszczów narodowych. Przez lata jego twórczość pozostawała zapomniana. Została przywrócona polskiej kulturze dzięki poetom młodopolskim. W latach siedemdziesiątych została ponownie ożywiona dzięki wykonawcom poezji śpiewanej. W uznaniu zasług Cypriana Norwida dla polskiej sztuki i polskiej kultury, w 200-lecie jego urodzin, Sejm podjął uchwałę ustanawiającą rok 2021 Rokiem Cypriana Kamila Norwida. Jak głosi uchwała, „w swojej twórczości Norwid odwoływał się do narodowej i europejskiej tradycji, a zarazem był odważnym nowatorem oraz krytykiem różnych przejawów życia społecznego i politycznego. Patriotyzm podnosił do rangi najwyższej wartości. Podobnie ujmował jako świadomy oraz głęboko wierzący katolik kwestie etyczne, filozoficzne oraz teologiczne”. 100 lat temu, 12 lub 13 września 1921 r., we Lwowie urodził się Stanisław Lem, pisarz science fiction, futurolog, filozof, poruszający w swojej twórczości kwestię techniki, natury człowieka i jego miejsca we wszechświecie. Był najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem. Został odznaczony Orderem Orła Białego i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Stanisława Lema. „W swoich rozważaniach nad kondycją współczesnego człowieka, skutkami postępu technicznego i cywilizacyjnego dostrzegał wiele zagadnień fundamentalnych dla kultury i myśli współczesnej. Przestrzegał przed negatywnymi skutkami technicznego rozwoju cywilizacji, a jego prace teoretyczne i prognozy futurologiczne mają znaczący wpływ na definiowanie miejsca ludzkości we wszechświecie i prognozowanie jej losu” – podkreślono w uchwale. Dodano, że Lem „większość życia spędzając w systemie komunistycznym, w swych utworach wielokrotnie przemycał krytykę systemów totalitarnych, a jego książki były przejawem wolności w myśleniu i nieskrępowanej wyobraźni”. 45 lat temu, 23 września 1976 r., powstał Komitet Obrony Robotników, pierwsza jawna organizacja opozycyjna wobec władz PRL. Bezpośrednim powodem jej powołania był sprzeciw wobec represji po strajkach robotniczych w Radomie i Ursusie. Celem działaczy KOR było niesienie pomocy prawnej, lekarskiej i finansowej prześladowanym robotnikom oraz rejestrowanie i ujawnianie przypadków łamania przez organa władzy przepisów obowiązującego prawa. 40 lat temu, 5 września 1981 r., w Gdańsku rozpoczął się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Brało w nim udział blisko 900 delegatów reprezentujących 42 organizacje regionalne związku. Było to pierwsze w komunistycznej Polsce legalne zgromadzenie, którego uczestnicy formułowali daleko idący program przemian społecznych i politycznych. Niemal wszystkie przyjęte uchwały wyrażały nadzieje na dalszą budowę samorządnej Rzeczypospolitej. Opublikowane 8 września 1981 r. „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej” wyrażało nadzieję, że do podobnych przemian dojdzie w pozostałych krajach bloku wschodniego. Zjazd uważany jest za zwieńczenie karnawału „Solidarności”. Październik 100 lat temu, 9 października 1921 r., w Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz. Jest autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Napisał kilkanaście dramatów, scenariusze filmowe wspólnie z bratem Stanisławem i Kornelem Filipowiczem. Poeta debiutował w 1947 r. tomem „Niepokój”. Po doświadczeniach wojny, według Różewicza, niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Był jednym z pierwszych poetów, którzy zareagowali na okrucieństwa wojny nie tylko treścią poezji, lecz i zmianą jej formy, odrzuceniem romantycznego sztafażu, surowym obrazowaniem. Zmarł 24 kwietnia 2014 r. Sejm ustanowił rok 2021 Rokiem Tadeusza Różewicza. „Wnikliwy obserwator życia codziennego, społecznego i politycznego. Nieobojętny, pełen czułości dla świata i empatii dla szarego człowieka – bohatera. Poprzez nową poetycką formę precyzyjnie definiował kryzys współczesnego świata, jak i rozdarcie współczesnego człowieka” – czytamy w uchwale przyjętej przez Sejm. 80 lat temu, 15 października 1941 r., Niemcy wprowadzili na terenie Generalnego Gubernatorstwa karę śmierci dla Żydów opuszczających nielegalnie getta i dla Polaków udzielającym im schronienia. 65 lat temu, 21 października 1956 r., na I sekretarza KC PZPR został wybrany Władysław Gomułka. Jego wybór oraz zorganizowany trzy dni później wielki wiec na Placu Defilad były szczytowym momentem „polskiego Października” – fali przemian doprowadzających do częściowego demontażu komunistycznego systemu totalitarnego. Tydzień później z internowania został zwolniony prymas Stefan Wyszyński. 30 lat temu, 27 października 1991 r., odbyły się pierwsze w III RP w pełni wolne wybory parlamentarne. O ich wyniku w dużej mierze zdecydowała przyjęta przez Sejm kontraktowy ordynacja proporcjonalna, nieprzewidująca ogólnopolskiego progu wyborczego. Takie prawo wyborcze, w połączeniu z kształtującym się systemem partyjnym, zaowocowało niezwykle rozbitym składem Sejmu. Zasiedli w nim reprezentanci aż 24 ugrupowań, co w dłuższej perspektywie uniemożliwiło stworzenie trwałej większości sejmowej. Listopad 105 lat temu, 5 listopada 1916 r., państwa centralne (Austro-Węgry i Niemcy) ogłosiły niepodległość Polski. Akt dwóch cesarzy ogłaszał utworzenie Królestwa Polskiego z własną armią i rządem, sprzymierzonego z państwami centralnymi. Akt 5 listopada jest uznawany za symboliczny początek odradzania się instytucji państwa polskiego. 20 lat temu, 22 listopada 2001 r., prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wydał, na wniosek Rady Ministrów, postanowienie o wysłaniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego do Afganistanu. 10 lat temu, 1 listopada 2011 r., piloci Tadeusz Wrona i Jerzy Szwarc przeprowadzili udane awaryjne lądowanie samolotu Boeing 767 z awarią podwozia na lotnisku Chopina w Warszawie. 5 lat temu, 11 listopada 2016 r., po 14 latach budowy i 225 latach od podjęcia decyzji o jej wzniesieniu uroczyście otwarto Świątynię Opatrzności Bożej w Warszawie. Grudzień 40 lat temu, 11 grudnia 1981 r., rozpoczął się bezprecedensowy Kongres Kultury Polskiej. Stan wojenny przerwał jego obrady, kilku z obecnych zostało internowanych. Zgromadził wielką reprezentację ludzi kultury, odbywał się poza cenzurą. 100 lat temu, 18 grudnia 1921 r., na stadionie w Budapeszcie piłkarska reprezentacja Polski rozegrała pierwsze, oficjalne spotkanie międzypaństwowe, ulegając w towarzyskim meczu Węgrom 1:0. 40 lat temu, 13 grudnia 1981 r., kierowana przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego nielegalna Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego wprowadziła stan wojenny na terenie całego kraju. Trzy dni później, 16 grudnia, w czasie pacyfikacji przez oddziały milicji kopalni „Wujek” w Katowicach zginęło dziewięciu górników. 30 lat temu, 8 grudnia 1991 r., przywódcy trzech republik sowieckich Borys Jelcyn (Federacja Rosyjska), Stanisław Szuszkiewicz (Białoruś) i Leonid Krawczuk (Ukraina) podpisali tzw. układ białowieski, powołujący Wspólnotę Niepodległych Państw. Data ta uznawana jest za koniec istnienia ZSRS. Dla Polski moment był równoznaczny ze znalezieniem się w nowej sytuacji geopolitycznej. 30 lat temu, 16 grudnia 1991 r., w Brukseli Polska podpisała układ stowarzyszeniowy ze Wspólnotami Europejskimi. Był to jeden z najważniejszych kroków w kierunku integracji z Unią Europejską. 30 lat temu, 23 grudnia 1991 r., Sejm RP udzielił wotum zaufania Radzie Ministrów premiera Jana Olszewskiego. Był to pierwszy rząd wyłoniony przez większość parlamentarną wybraną w całkowicie demokratycznych wyborach parlamentarnych. W wygłoszonym exposé premier, jako pierwszy polski szef rządu, zapowiedział starania o wstąpienie do Wspólnot Europejskich oraz NATO.

Prezydent RP Andrzej Duda (3L) z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą (L) i dyrektor placówki Robert Supeł (2L) podczas uroczystego otwarcia nowego budynku Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Fot. PAP/P. Nowak 2020 rok przejdzie do historii, jako czas przekładania i odwoływania wydarzeń kulturalnych i rocznicowych, z powodu trwającej pandemii koronawirusa – wiele imprez z powodu rygorów sanitarnych odbyło się w formule online. Wypełniła go również walka o uratowanie kultury w czasie 2020 3. - Do umowy koalicyjnej nowego austriackiego rządu wprowadzono zapis dotyczący wykupu działek i dalszej rozbudowy miejsca pamięci w Gusen. "Polska polityka historyczna, polityka upominania się o sprawy najważniejsze, nieustającego przypominania, że we współczesnej Europie są sprawy, które trzeba do końca wyjaśnić i załatwić w należny sposób, jest skuteczna" – ocenił ten fakt wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński. 5. - Film "Pewnego razu… w Hollywood" Quentina Tarantino otrzymał "Złote Globy" w kategoriach: najlepsza komedia lub musical, najlepszy aktor drugoplanowy (Brad Pitt) i najlepszy scenariusz (Tarantino). 7. - Minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powołał Kazimierza Suwałę - dyr. Biura Festiwalowego Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych CAMERIMAGE - na stanowisko dyrektora nowo utworzonego Europejskiego Centrum Filmowego CAMERIMAGE w Toruniu. 9. - Ambasador Republiki Serbii Nikola Zurovac udekorował Złotym Medalem za Zasługi slawistę, pisarza, poetę i tłumacza Grzegorza Łatuszyńskiego (zmarł 27 lipca 2020 r.). 13. - "Boże Ciało" Jana Komasy otrzymało nominację do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film międzynarodowy. OGLĄDAJ RÓWNIEŻ Uroczystości 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz 14. - Dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Piotr Cywiński został odznaczony papieskim medalem Pro Ecclesia et Pontifice. 27. - Odbyły się uroczyste obchody 75. rocznicy oswobodzenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, w których wzięło udział ponad 200 ocalałych z Polski i świata, 60 delegacji państwowych i organizacji międzynarodowych. 31. - Polska delegacja pod przewodnictwem wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdaleny Gawin i wiceprezydenta Gdańska Alana Aleksandrowicza złożyła w paryskim Centrum Światowego Dziedzictwa wniosek o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 28 lutego MKiDN poinformowało, że wniosek został pozytywnie zweryfikowany. Luty 2020 3. - Minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński, zapowiedział powstanie Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego - państwowej instytucji kultury, której głównym celem będą "studia nad dziedzictwem myśli narodowej, nad różnymi przedstawicielami, nad historią szeroko pojętego ruchu narodowego, czy ruchu konserwatywno-narodowego z pewnymi odłamami także chrześcijańsko-demokratycznymi". Oficjalną działalność Instytut rozpoczął 17 lutego. 6. - W wieku 68 lat zmarł Romuald Lipko, kompozytor i multiinstrumentalista, współzałożyciel i autor wielu przebojów zespołu Budka Suflera. CZYTAJ TAKŻE Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej rozpoczyna działalność 9. - Zwycięzcą gali oscarowej okazał się "Parasite" Bonga Joon-ho - łącząca elementy dramatu, thrillera i komedii opowieść o dwóch rodzinach pochodzących z różnych klas społecznych, których losy niespodziewanie splatają się. Film południowokoreańskiego twórcy dostał cztery Oscary - za najlepszy film, reżyserię, scenariusz oryginalny i dla najlepszego filmu międzynarodowego (wygrywając z "Bożym Ciałem" Jana Komasy i "Bólem i blaskiem" Pedro Almodovara). 16. - Zmarł Jerzy Gruza, reżyser i scenarzysta, twórca wielu programów i widowisk telewizyjnych - miał 87 lat. 27. - Minister kultury i dziedzictwa narodowego powołał na stanowisko dyrektora Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Zygmunta Stępińskiego. Trzyletnia kadencja Stępińskiego rozpoczęła się 1 marca 2020 roku. 27. - Rozstrzygnięto konkurs na projekt pomnika Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Autorem zwycięskiej pracy okazał się Mirosław Nizio - współtwórca wystawy głównej Muzeum Powstania Warszawskiego. 28. - Minister kultury Piotr Gliński podpisał umowę o współprowadzeniu przez MKiDN Teatru Wielkiego w Łodzi. Marzec 2020 2. - "Boże Ciało" Jana Komasy dostało Polską Nagrodę Filmową Orły 2020 w kategorii najlepszy film. Orła w kategorii Osiągnięcia Życia odebrała Maja Komorowska. 2. - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznał dotacje - ponad 100 mln zł na 375 projektów - w ramach programu Ochrona zabytków. CZYTAJ TAKŻE „Boże Ciało” Jana Komasy wielkim zwycięzcą Polskich Nagród Filmowych Orły 2020 11. - Ze względu na epidemię koronawirusa odwołano tegoroczny Przegląd Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu. 12. - Polski rząd zawiesił funkcjonowanie instytucji kultury - teatrów, oper, filharmonii, muzeów, kin i sieci kinowych oraz uczelni i szkół artystycznych wszystkich szczebli. 17. - "#Zostańwdomu – sztuka przyjdzie do Ciebie!" - pod takim hasłem MKiDN poinformowało o instytucjach kultury, które - w związku z czasowym zamknięciem muzeów, filharmonii, oper, teatrów i bibliotek - umożliwiły kontakt ze sztuką poprzez kanały internetowe. 18. - Zmarł Emil Karewicz, aktor teatralny, filmowy i radiowy - miał 97 lat. 18. - MKDN poinformowało, że przygotowana przez rząd Tarcza Antykryzysowa obejmie ludzi i instytucje kultury. Przewidziano wsparcie państwa dla twórców i artystów, wzrost środków na pomoc socjalną, wspieranie rozwoju nowych form udostępniania kultury w sieci i aktywizację po przywróceniu działalności. 18. - Jedna z najcenniejszych strat wojennych, gotycki ołtarz Pietas Domini, po 78 latach - dzięki staraniom MKiDN - wrócił z Berlina do pierwotnego miejsca pobytu, czyli Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. CZYTAJ TAKŻE Zmarł wybitny kompozytor Krzysztof Penderecki 19. - Organizatorzy 73. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes ogłosili, że z powodu epidemii koronawirusa, wydarzenie nie może odbyć się w zaplanowanym terminie, czyli 12-23 maja. Poinformowali, że rozważają przełożenie imprezy na przełom czerwca i lipca. Ostatecznie festiwal został odwołany. 21. - MKiDN poinformowało, że - zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia - ograniczenie działalności instytucji kultury zostaje przedłużone do odwołania. 29. - Zmarł Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny. Przedstawiciel polskiej szkoły kompozytorskiej lat sześćdziesiątych XX wieku. Profesor i rektor Akademii Muzycznej w Krakowie - miał 86 lat. Kwiecień 2020 9. - Zmarł Andrzej Strumiłło, malarz, grafik, rzeźbiarz, fotograf, poeta[2], pisarz, scenograf, profesor ASP w Krakowie - miał 92 lata. 22. - Minister kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński poinformował, że do programu "Kultura w sieci" wpłynęło ponad 12 tys. wniosków i że zwiększono do 80 mln zł pulę środków przeznaczonych na realizację programu. CZYTAJ TAKŻE Program MKiDN „Kultura w sieci” 23. - Premier Mateusz Morawiecki, z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy i MKiDN, na prośbę środowiska wydawców, księgarzy, wystąpił do UE o obniżenie stawki VAT na książki drukowane do stawki zerowej. 28. - Podczas spotkania Zespołu Antykryzysowego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński przedstawił reprezentantom stowarzyszeń twórczych zakres pomocy dla ludzi kultury przygotowanej przez resort i rząd. Dyskutowano też o rozszerzeniu już funkcjonujących rozwiązań. 28. - 55. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach został przełożony na 2-10 lipca 2021 r. 29. - Ogłoszono decyzję Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego o stopniowym wznawianiu działalności niektórych instytucji kultury. Od 4 maja działalność wznawiały muzea, galerie sztuki, biblioteki, archiwa oraz księgarnie i księgarnie w galeriach handlowych. 30. - Film "Sala samobójców. Hejter" Jana Komasy zwyciężył w konkursie międzynarodowym nowojorskiego Tribeca Film Festival. To pierwszy w historii polski obraz zakwalifikowany do tego konkursu. Maj 2020 3. - Ze względu na pandemię COVID-19 osiemnasty Konkurs Chopinowski został przełożony na 2-23 października 2021 r. CZYTAJ TAKŻE Muzeum Lubelskie będzie Muzeum Narodowym w Lublinie 15. - Powołano Muzeum Narodowe w Lublinie na bazie istniejącego Muzeum Lubelskiego. 17. - Inauguracja 61. sezonu letnich Koncertów Chopinowskich w Łazienkach Królewskich odbyła się - ze względu na epidemię koronawirusa - po raz pierwszy w historii w internecie. Recitale polskich pianistów, zarejestrowane w Starej Oranżerii i w Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich, były dostępne wyłącznie online. 20. - Sinfonia Varsovia poinformowała o przełożeniu ze względu na pandemię koronawirusa 11. Festiwalu Szalone Dni Muzyki na ostatni weekend września 2021 r. 25. - Warszawska Opera Kameralna poinformowała o przełożeniu - ze względu na pandemię Covid-19 - 30. jubileuszowego Festiwalu Mozartowskiego na 2021 r. 29. - Zmarł Jerzy Pilch, pisarz, publicysta, felietonista, dramaturg i scenarzysta filmowy - miał 67 lat. 30. - W Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie ws. warunków wznowienia działalności instytucji kultury, zgodnie z którym od 6 czerwca instytucje kultury, kina i teatry, mogą prowadzić działalność przy zachowaniu rygorów sanitarnych - maksymalnie 50-procentowego wypełnienia widowni i obowiązku zakrywania nosa i ust prze uczestników seansu. Czerwiec 2020 1. - Łuk Triumfalny w Paryżu zostanie opakowany mimo śmierci Christo, autora tego artystycznego przedsięwzięcia – poinformował dyrektor Centrum Zabytków Narodowych (CMN) Philippe Belaval. Realizację przedsięwzięcia z powodu pandemii przesunięto na 2021 rok. CZYTAJ TAKŻE Brodzińska i Adamik laureatami Teatralnych Nagród Muzycznych im. Jana Kiepury za całokształt pracy 15. - Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej (AMPAS) poinformowała, że z powodu pandemii koronawirusa 93. gala rozdania Oscarów za 2020 rok została odłożona i odbędzie się 25 kwietnia 2021 roku. 24. - Ewa Lipska, Małgorzata Dmitruk, Łukasz Orbitowski, Wojciech Mikołuszko, Arkadiusz Szaraniec zostali laureatami 13. Nagrody Literackiej Warszawy. Tytuł Warszawskiego twórcy otrzymał Piotr Wojciechowski. 25. - Krzysztof Cugowski został odznaczony Złotym Medalem "Gloria Artis" za dorobek i zasługi dla polskiej kultury muzycznej. 26. - Na trzy lata pozbawienia wolności w zawieszeniu skazał sąd w Moskwie reżysera Kiriłła Sieriebriennikowa, jednego z najbardziej znanych rosyjskich twórców teatralnych. Sąd uznał, że reżyser i jego współpracownicy sprzeniewierzyli środki państwowe. 30. - Grażyna Brodzińska i Laco Adamik zostali ogłoszeni laureatami Nagrody Specjalnej za całokształt pracy artystycznej XIV Teatralnych Nagród Muzycznych im. Jana Kiepury. Lipiec 2020 1. - Twórcy filmu "Boże Ciało" - reżyser Jan Komasa, scenarzysta Mateusz Pacewicz i montażysta Przemysław Chruścielewski oraz reżyser obsady filmu "Zimna wojna" Magdalena Szwarcbart - zostali zaproszeni jako nowi członkowie do Amerykańskiej Akademii Filmowej. 2-3. - Poświęcony wpływowi kultury żydowskiej na muzykę współczesną, jazz i muzykę świata IV Festiwal Muzyki Mniejszości Narodowych i Etnicznych Rzeczypospolitej odbył się w formule online. CZYTAJ TAKŻE W Krakowie powstanie Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow 5. - Zmarła Marta Stebnicka, aktorka, pieśniarka związana z Kabaretem Jama Michalika (1960–91), reżyser teatralna, wykładowczyni PWST w Krakowie, wdowa po poecie Ludwiku Jerzym Kernie - miała 95 lat. 15. - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasto Kraków podpisały list intencyjny w sprawie utworzenia Muzeum – Miejsca Pamięci KL Plaszow. Nowe muzeum ma rozpocząć działalność 1 stycznia 2021. 17. - Zmarł Andrzej Strzelecki, reżyser, aktor teatralny i filmowy, satyryk, scenarzysta, rektor Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (2008–16) - miał 68 lat. 25. - Zmarł Bernard Ładysz, śpiewak operowy (bas-baryton), aktor i żołnierz - miał 98 lat. Sierpień 2020 - Zmarł Józef Wiłkomirski, dyrygent, wiolonczelista i kompozytor - miał 94 lata. 7-15. - Odbył się 75. Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju. 10. - Film "Śniegu już nigdy nie będzie" w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej i Michała Englerta oficjalnie ogłoszono polskim kandydatem do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film międzynarodowy. 14. - Zmarła Ewa Demarczyk, aktorka, piosenkarka - prekursorka piosenki aktorskiej w Polsce - miała 79 lat. CZYTAJ TAKŻE W Sulejówku uroczyście otwarto Muzeum Józefa Piłsudskiego 14. - W Sulejówku koło Warszawy odbyło się - w obecności prezydenta Andrzeja Dudy i wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego - uroczyste otwarcie Muzeum Józefa Piłsudskiego. 15. - Organizatorzy 30. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Bez granic/Bez hranic" - który miał się odbyć w Cieszynie między 1 a 9 października - poinformowali o przeniesieniu wydarzenia jesień 2021. Powodem zmiany była sytuacja epidemiczna w powiecie cieszyńskim. 20. - Zmarł Piotr Szczepanik, piosenkarz, gitarzysta, aktor wykonawca ballad o miłości - miał 78 lat. 22-30. - W Warszawie odbył się XVII Festiwal Kultury Żydowskiej "Warszawa Singera". 23. - Zmarła Maria Janion, wybitna polska humanistka i historyk literatury - miała 93 lata. 28. - Eseistka Urszula Zajączkowska, poeta Tomasz Bąk, prozaiczka Dorota Kotas i tłumacz Piotr Sommer zostali laureatami 15. Nagrody Literackiej Gdynia. Wrzesień 2020 4-6. - W Tarnowie odbył się 33. Festiwal Teatrów Ulicznych "Ulica". 4-7. - W Opolu odbył się - przełożony z powodu pandemii korna wirusa z czerwca - 57. Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej, zadedykowany zmarłej 14 sierpnia Ewie Demarczyk. 5. - Dramat wojenny pt. "Malowany ptak" w reżyserii Vaclava Marhoula został nagrodzony Złotym Gronem w konkursie głównym na najlepszy film fabularny 49. Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie. 6. - Wielkiego Jantara 2020 w Konkursie Pełnometrażowych Debiutów fabularnych 39. Koszalińskiego Festiwalu Debiutów Filmowych "Młodzi i Film" odebrał Bartosz Kruhlik, reżyser filmu "Supernova'. CZYTAJ TAKŻE Wręczono nagrody na XII Festiwalu „Niepokorni Niezłomni Wyklęci” w Gdyni 11. - Grand Prix 17. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity" otrzymał film "Ziemia jest niebieska jak pomarańcza" w reżyserii Iryny Tsilyk. Najlepszym Filmem Polskim wybrano "Między nami" w reżyserii Doroty Proby. 12. - Złotego Lwa 77. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji przyznano amerykańskiemu filmowi "Nomadland" w reżyserii Chloé Zhao. Drugą nagrodę w konkursie głównym, Grand Prix, otrzymał meksykański "Nowy porządek" w reżyserii Michela Franco. 15. - Zmarł Jan Krenz, kompozytor i dyrygent - miał 94 lata. 20. - Kameralny chór z Sofii w Bułgarii zdobył główną nagrodę w najbardziej prestiżowej kategorii chórów zawodowych 39. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej "Hajnówka 2020" odbywającego się w Białymstoku. 22. - Barbara Sadurska, autorka książki pt. "Mapa", została laureatką piątej Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza, przyznawanej za debiut literacki. 27. - W Gdyni zakończył się XII Międzynarodowy Festiwal Filmowy "Niepokorni Niezłomni Wyklęci". Główne nagrody przypadły filmom "Wieczna zima" - reż. Attila Szasz, "Draugen" - reż. Dagmara Drzazga, oraz "Orzech - zawsze chciałem być wśród ludzi" - reż. Magdalena Piejko i Damian Żurawski. Nagrodę Platynowego Opornika "za całokształt twórczości, łączącej walory artystyczne i zachowywanie pamięci narodowej" otrzymała dokumentalistka Alina Czerniakowska. 27. - 13. Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną otrzymała Malina Prześluga za sztukę "Debil". Październik 2020 4. - Laureatem nagrody literackiej "Nike" został Radek Rak za "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli". CZYTAJ TAKŻE Nobel dla Louise Glück – poetki dramatu ludzkiej egzystencji 8. - Laureatką literackiej Nagrody Nobla za rok 2020 została amerykańska poetka Louise Glück "za bezbłędny poetycki głos, który z surowym pięknem czyni indywidualną egzystencję uniwersalną". Z powodu epidemii koronawirusa odwołano tradycyjną ceremonię wręczenia nagrody, która miała się odbyć 10 grudnia 9-11. - W Warszawie odbył się X Kongres Polska Wielki Projekt. 17. - Słoweński pisarz Goran Vojnovic otrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus za powieść "Moja Jugosławia", która. Podczas gali wręczono też Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius. Otrzymali ją: Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki za całokształt twórczości, Konrad Góra za książkę roku, oraz Jakub Pszoniak za debiut roku. Pierwotnie gala Silesiusa miała odbyć się w połowie maja. 17. - Film "18 kiloherców" Farkhata Sharipova zdobył Warsaw Grand Prix 36. Warszawskiego Festiwalu Filmowego. Za reżyserię doceniono Martina Sulika, twórcę "Człowieka z zajęczymi uszami". 19. - Muzeum Narodowe w Krakowie otrzymało Grand Prix 40. Konkursu na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2019 za wystawę w Pałacu Muzeum Książąt Czartoryskich. Wśród nagrodzonych znalazły się także Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Stutthof w Sztutowie, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. 19. - Zmarł Wojciech Pszoniak, aktor filmowy i teatralny - miał 78 lat. 19. - Zmarła Ewa Głowacka, tancerka baletowa, pierwsza solistka Teatru Wielkiego w Warszawie (1977–990), pedagog gościnny Polskiego Baletu Narodowego - miała 67 lat. CZYTAJ TAKŻE Producent filmu „Polmission”: Grupa Ładosia ściśle współpracowała z polskim rządem w Londynie 20. - W trakcie odbywającego się w Warszawie I Międzynarodowego Festiwalu Filmowego "Echa Katynia" miała miejsce premiera filmu dokumentalnego "Polmission. Tajemnice paszportów" w reż. Jacka Papisa - o tajnym planie ratowania Żydów, który w czasie Holokaustu realizowała Grupa Ładosia w porozumieniu z polskim rządem w Londynie. 20. - Zrabowana przez Niemców podczas wojny, odzyskana i powtórnie zaginiona za sprawą Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej namalowana w 1924 r. akwarela Stanisława Masłowskiego "Gryka" trafiła do Muzeum Narodowego w Warszawie. 22. - Wiceminister kultury Jarosław Sellin, poinformował, że od marca, na ratowanie kultury resort przeznaczył ponad 4 mld zł, "czyli tyle, ile wynosi roczny budżet MKiDN". Podkreślił, że "żadna instytucja kultury się nie zamknęła, nikt nie zbankrutował i nie ma zwolnień z pracy etatowych pracowników". 24. - Zmarł Ludwik Flaszen, pisarz, krytyk, tłumacz, reżyser, współzałożyciel Teatru Laboratorium i współpracownik Jerzego Grotowskiego - miał 90 lat. 28. - Zmarł Attila Szalai, węgierski polonista, dziennikarz, pisarz, tłumacz, dyplomata, uhonorowany nagrodą "Świadek Historii" (2019) - miał 70 lat. 31. - Zmarł Sean Connery, brytyjski aktor, pierwszy odtwórca Jamesa Bonda, reżyser, producent filmowy i scenarzysta; laureat Oscara, Złotego Globu oraz BAFTA - miał 90 lat. Listopad 2020 1. - Zmarł Janusz Szuber – polski poeta, eseista, felietonista - miał 72 lata. 7. - W związku ze stanem epidemii w Polsce do 29 listopada zostały zamknięte dla publiczności placówki kultury, kina, teatry, filharmonie, galerie sztuki i domy kultury. 10. - Nagrodę im. Józefa Mackiewicza otrzymał prof. Wojciech Roszkowski za książkę "Roztrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej". 12. - Do księgarń trafił "Czuły narrator", pierwsza po Noblu książka Olgi Tokarczuk. CZYTAJ TAKŻE Andrzej Nowak, Piotr Beczała i Mirosław Bork laureatami Nagród Mediów Publicznych 15. - Nagrody Mediów Publicznych otrzymali: w kategorii Słowo - historyk prof. Andrzej Nowak, w kategorii Muzyka - tenor liryczny, solista operowy, Piotr Beczała, w kategorii Obraz - reżyser, scenarzysta, producent i menedżer, Mirosław Bork. 15. - "Metamorfoza ptaków" Catariny Vasconcelos otrzymała Grand Prix i nagrodę publiczności 20. MFF Nowe Horyzonty. W konkursach filmów dokumentalnych i Spectrum 11. American Film Festival nagrodzono kolejno "Barbarę Lee. Prawdziwą władzę" Abby Ginzberg i "Surogatkę" Jeremy’ego Hersha. Festiwal odbył się online. 16. - Dr hab. Łukasz Gaweł został powołany przez ministra kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotra Glińskiego, na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie (MNW). Literaturoznawca i historyk teatru Łukasz Gaweł od 3 grudnia 2019 r. pełnił obowiązki dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie. 19. - Laureatem Bookera 2020 został pochodzący ze Szkocji Douglas Stuart, za swą debiutancką powieść "Shuggie Bain". 21. - Autor zdjęć Joshua James Richards otrzymał Złotą Żabę w konkursie głównym 28. Festiwalu EnergaCamerimage za film "Nomadland". W konkursie filmów polskich zwyciężył "Zieja" w reżyserii Roberta Glińskiego ze zdjęciami Witolda Płóciennika. Nagrodę specjalną otrzymał Johnny Depp. CZYTAJ TAKŻE Katarzyna Łaniewska, Wiesław Gołas i Michał Lorenc wśród laureatów Nagrody Ministra Kultury 25. - Po raz 23. przyznano Doroczne Nagrody Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Wśród tegorocznych laureatów znaleźli się aktorzy Katarzyna Łaniewska i Wiesław Gołas, dyrygent Kazimierz Kord, rzeźbiarz i performer Jacek Adamas, reżyser Maria Dłużewska, kompozytor Michał Lorenc oraz pisarz Wojciech Wencel. Nagrodę specjalną im. Tomasza Merty otrzymał historyk, prof. Wojciech Roszkowski. 27. - Budowa siedziby Europejskiego Centrum Filmowego Camerimage (ECFC) została dołączona przez sejmową Komisję Finansów Publicznych do budżetu państwa na 2021 r. Inwestycja będzie realizowana w Toruniu do 2025 roku i ma kosztować łącznie 600 mln zł. Efektem inwestycji będzie obiekt o całkowitej powierzchni 38 tys. m kw., w tym 18 tys. m kw. powierzchni użytkowej. 28. - Autor filmu dokumentalnego "Wieloryb z Lorino" Maciej Cuske został zwycięzcą 30. Festiwalu Mediów Człowiek w Zagrożeniu, w tym roku odbywającego się online. 30. - Laureatem nagrody "Strażnik Pamięci" w kategorii "Twórca" został prof. Wojciech Roszkowski, w kategorii "Instytucja" - Fundacja Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris. PGE Polskiej Grupie Energetycznej przyznano nagrodę w kategorii "Mecenas". Specjalną "Nagrodę Dla Strażnika Wartości" otrzymała dr Judit Varga, minister sprawiedliwości Węgier. Grudzień 2020 5-16 - 40. Warszawskie Spotkania Teatralne odbyły się w formule online. 7. - Aktorzy: Barbara Zielińska, Artur Barciś, Marek Barbasiewicz oraz reżyser Wojciech Marczewski zostali tegorocznymi laureatami Splendorów - nagród Teatru Polskiego Radia. 12. - "Na rauszu" Thomasa Vinterberga otrzymał Europejską Nagrodę Filmową dla najlepszego filmu. Do twórców obrazu trafiły także statuetki za najlepszą reżyserię, scenariusz i główną rolę męską. Werdykt ogłoszono w Berlinie podczas gali, którą można było śledzić online. CZYTAJ TAKŻE „Zabij to i wyjedź z tego miasta” Mariusza Wilczyńskiego laureatem Złotych Lwów 45. FPFF 12. - Złote Lwy 45. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni - odbywającego się po raz pierwszy, z powodu pandemii koronawirusa wyłącznie online - zdobył film "Zabij to i wyjedź z tego miasta" Mariusza Wilczyńskiego. Srebrne Lwy otrzymali reżyser Magnus von Horn i producent Mariusz Włodarski za "Sweat". Platynowe Lwy za całokształt twórczości odebrali reżyserzy i scenarzyści Andrzej Barański i Feliks Falk. 14. - W wieku 65 lat zmarł aktor teatralny i filmowy Piotr Machalica. 22. - W Muzeum Narodowym w Warszawie zakończono trwającą prawie 10 lat rearanżację Galerii Sztuki Starożytnej. W nowej galerii znajduje się około 1,8 tys. uporządkowanych chronologicznie zabytków starożytnych cywilizacji Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu. Zbiory sztuki starożytnej Muzeum należą do największych i najbogatszych w Polsce. 22. - Małgorzata Musierowicz otrzymała nagrodę literacką Biblioteki Narodowej "Skrzydła Dedala" - za "całokształt twórczości, w której z odwagą, humorem i przenikliwością uchwycone zostało piękno i dobro codziennego życia w sposób wolny od banału i kiczu", a także za "pochwałę etosu inteligenta". 24. - Połączenie muzyki Fryderyka Chopina z pokazem flamenco przedstawiła grupa polskich artystów podczas festiwalu świątecznego w Madrycie. Polska jest honorowym gościem festiwalu, który zorganizowały madryckie władze przy współpracy Ambasady RP w Hiszpanii.(PAP) pat/ aszw/

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja rozpocznij naukę 3 maj 1791 Konfederacja Targowicka, wojna z Rosją rozpocznij naukę 1792 II rozbior Polski - przez Rosję i Prusy rozpocznij naukę 1793 Początek Insurekcji kościuszkowskiej. Bitwa pod Racławicami rozpocznij naukę 1794 III rozbior Polski - przez Rosję Austrię i Prusy rozpocznij naukę 1795 Napoleon zostaje cesarzem Franzuzów, ogłoszenie kodeksu Napoleona rozpocznij naukę 1804 Powstanie Księstwa Warszawskiego rozpocznij naukę 1807 Obrady Kongresu Wiedeńskiego, powstanie Królestwa Polskiego rozpocznij naukę 1814-1815 Pierwsze Igrzyska Olimpijskie rozpocznij naukę 776 persko-grecka bitwa pod Maratonem, zwycięstwo Greków rozpocznij naukę 490 grecko-perska bitwa pod Termopilami, klęska Greków, Grecko-perska bitwa pod Salaminą rozpocznij naukę 480 Filip Macedoński pokonuje Greków w bitwie pod Cheroneą rozpocznij naukę 338 Śmierć Aleksandra Macedońskiego, początek epoki hellenistycznej rozpocznij naukę 324 Początki Rzymu rozpocznij naukę 753 Początki Republiki Rzymskiej rozpocznij naukę 509 I wojna Punicka (Rzymska) rozpocznij naukę 264-241 II wojna Punicka rozpocznij naukę 218-201 III wojna Punicka rozpocznij naukę 149-146 Bitwa rzymsko-kartagińska bitwa pod Kannami, klęska Rzymu rozpocznij naukę 216 rzymsko-kartagińska bitwa pod Zamą, klęska Kartagińczyków rozpocznij naukę 202 Zabójstwo Juliusza Cezara dyktatora rzymskiego rozpocznij naukę 44 Bitwa pod Akcjum pomiędzy Markiem Aureliuszem a Oktawianem o przywództwo w Rzymie, zwycięstwo Oktawiana rozpocznij naukę 31 Konstantyn Wielki przyznał chrześcijanom takie same prawa jak innym religiom rozpocznij naukę 313 Cesarz Teodozjusz dzieli imperium Rzymskie na wschodnie i zachodnie rozpocznij naukę 395 Upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego rozpocznij naukę 476 Chrześcijaństwo religią panującą w imperium rzymskim rozpocznij naukę 392 Schizma wschodnia - podział kościoła na katolicki i prawosławny rozpocznij naukę 1054 Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny. Początek ery muzułmańskiej rozpocznij naukę 622 Karol Wielki koronowany na cesarza odnowionego cesarstwa zachodnio-rzymskiego rozpocznij naukę 800 Traktat w Verdun, podział państwa Karola Wielkiego. Początek Niemiec, Francji i Włoch rozpocznij naukę 843 Cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII w Cannosie rozpocznij naukę 1077 Chrzest Polski rozpocznij naukę 966 Bitwa pod Cedynią rozpocznij naukę 972 misja św. Wojciecha, śmierć biskupa rozpocznij naukę 997 Zjazd w Gnieźnie (Bolesław Chrobry i cesarz Otton III) rozpocznij naukę 1000 Koronacja Bolesława Chrobrego - pierwszego króla Polski rozpocznij naukę 1025 Koronacja Bolesława Śmiałego rozpocznij naukę 1076 Testament Bolesława Krzywoustego, podział Polski na dzielnice rozpocznij naukę 1138 Papież Urban II wzywa chrześcijan na krucjaty rozpocznij naukę 1095 Klęska Polaków w bitwie z Tatarami pod Legnicą rozpocznij naukę 1241 Sprowadzenie Krzyżaków do Polski rozpocznij naukę 1226 Koronacja Władysława Łokietka. Zjednoczenie ziem polskich po rozbiciu dzielnicowym rozpocznij naukę 1320 Założenie Akademii Krakowskiej rozpocznij naukę 1364 Przywilej w Koszycach (pierwszy przywilej szlachty) rozpocznij naukę 1374 polsko-litewska unia w Krewie rozpocznij naukę 1385 bitwa pod Grunwaldem - zwycięstwo Polaków z Krzyżakami rozpocznij naukę 1410 Upadek cesarstwa wschodnio rzymskiego rozpocznij naukę 1453 początek Wiosny Ludów Rewolucja lutowa we Francji rozpocznij naukę 1848 luty 1848 Początek powstania listopadowego rozpocznij naukę 29-30 listopad 1830 Powstanie Krakowskie rozpocznij naukę 1846 Ostateczne zjednoczenie Włoch Ostateczne zjednoczenie Niemiec rozpocznij naukę 1871 Bitwa pod Warną - klęska wojsk polsko-węgierskich z Turkami rozpocznij naukę 1444 Polsko-krzyżacka wojna trzynastoletnia rozpocznij naukę 1454-1466 Krzysztof Kolumb odkrywa Amerykę rozpocznij naukę 1492 Ferdynand Magellan odbył podróż dookoła świata - udowodnił, że ziemia jest okrągła rozpocznij naukę 1519-1522 Tezy Marcina Lutra - kolejny rozłam w kościele, początek kościołów protestanckich rozpocznij naukę 1517 Ludwig Węgierski w Koszycach nadał przywilej dla szlachty rozpocznij naukę 1374 Hołd Pruski - Albrecht Hohenzollern Zygmuntowi Staremu rozpocznij naukę 1525 polsko-litewska unia "realna" w Lublinie - powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów rozpocznij naukę 1569 Unia "brzeska" rozpocznij naukę 1596 pierwsza wolna elekcja - Henryk Walezy królem Polski rozpocznij naukę 1573 zwycięstwo Polaków nad Szwedami pod Kircholmem rozpocznij naukę 1605 zwycięstwo Polaków nad Rosjanami pod Kuszynem rozpocznij naukę 1610 klęska Polaków w bitwie z Turkami pod Cecorą rozpocznij naukę 1620 początek powstania Chmielnickiego rozpocznij naukę 1648 wojna polsko-szwedzka zwana potopem szwedzkim rozpocznij naukę 1656-1660 (hetman wielki koronny) Jan Sobieski pokonuje Turków pod Chocimiem (od 1674 - król Polski Jan III Sobieski) rozpocznij naukę 1673 Jan III Sobieski pokonuje Turków pod Wiedniem rozpocznij naukę 1683 polsko-turecki pokój wieczysty w Karłowicach rozpocznij naukę 1699 Sejm Niemy rozpocznij naukę 1717 Konfederacja Barska rozpocznij naukę 1768-1772 I rozbiór Polski - przez Rosję, Austrię i Prusy rozpocznij naukę 1772 Powstanie Komisji Edukacji Narodowej rozpocznij naukę 1773 Amerykańska Deklaracja Niepodległości rozpocznij naukę 1776 Ogłoszenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych rozpocznij naukę 1787 Zdobycie Bastylii - początek wielkiej Rewolucji Francuskiej rozpocznij naukę 1789 Ogłoszenie Konstytucji Francuskiej rozpocznij naukę 1791 Obrady sejmu czteroletniego rozpocznij naukę 1788-1792 wojna secesyjna w USA rozpocznij naukę 1861-1865 wybuch powstania styczniowego rozpocznij naukę styczeń 1863 dekret uwłaszczeniowy w Królestwie Polskim rozpocznij naukę 1864 powstanie międzynarodowej Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat (pierwsza polska partia robotnicza) rozpocznij naukę 1882 Powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) rozpocznij naukę 1892 powstanie socjal-demokracji Królestwa Polskiego rozpocznij naukę 1893 powstanie Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego rozpocznij naukę 1897 wybuch I wojny światowej rozpocznij naukę 28 lipca 1914 zakończenie I wojny światowej rozpocznij naukę 11 listopada 1918

Wydarzenia w Zakopanem – ważne i ciekawe w październiku. Myli się ten, kto myśli, że Zakopane zamiera natychmiast „po sezonie”, kiedy miasto opuszczają tłumy wakacyjnych gości – wszak dzieci muszą iść do szkoły, studenci na uczelnie, dzień krótki, temperatury niższe i nie da się dłużej oszukiwać, że lato wciąż trwa. Wszystko to prawda, ale prawdą też jest, że nie ma w Zakopanem pory roku nudnej, brzydkiej, a sporo wydarzeń organizowanych jest specjalnie właśnie jesienią, która tworzy piękną oprawę, dodaje atrakcyjności budynkom, ulicom i wprowadza ludzi w dobry nastrój swą Zakopanem jednym z obiektów pełniących funkcję domu kultury jest Kino Sokół. Odbywają się w nim nie tylko pokazy filmów, ale też koncerty. Od lat rozważana jest inwestycja mająca na celu poprawę akustyki w celach koncertowych, byłby to znaczący krok w kulturalnym rozwoju się zatem najciekawszym wydarzeniom, które jeszcze w październiku czekają na gości w Zakopanem. Może któreś z nich będzie dobrą zachętą, by spontanicznie spakować się i wyruszyć pod Tatry? A może już dziś warto zaplanować przyszłoroczny urlop właśnie na styku lata i jesieni? Tegoroczna jest wyjątkowo piękna i ciepła, ale jest to w ogóle regułą, że tak, jak zakopiańczycy długo muszą czekać na nadejście wiosny, tak potem cieszą się niemal letnią pogodą wtedy, kiedy w innych częściach kraju deszcz i wiatr stają się codziennością. 18-21 października. Festiwal im. Macieja Berbeki „Inspirowane górami”. Siódma edycja festiwalu powołanego dla uczczenia nadania praw miejskich Zakopanemu w 1933 odbywa się pod hasłem „góry”. Służy prezentacji twórczości artystów różnych dziedzin – poezji, malarstwa, filmu, muzyki – którzy inspirują się górami, ich mistyką i pięknem. Pierwszy dzień rozpocznie się w Czerwonym Dworze – o godzinie czeka nas wernisaż wystawy malarstwa Konsueli Madejskiej-Turskiej, o wykład Adama Brzozy i Julity Chudko „Górskie migawki”poświęcony fotografii górskiej. O nastąpi otwarcie wystawy plenerowej dzieł Marka Kalmusa „Tybetem malowane” na Krupówkach obok oczka wodnego, Na koniec pełnego wrażeń dnia warto wybrać się na na film „Dreamland” do „Kina Miejsce” przy ulicy Orkana 2. To nakręcony przez Staszka Berbekę dokument o ojcu Macieju, patronie festiwalu, znanej i lubianej w Zakopanem postaci. Pokaz odbędzie się z udziałem twórcy, który z pewnością, podobnie jak podczas premiery, nie będzie unikał chwili rozmowy z obecnymi. Dla wszystkich, którzy kochają góry, których dotknęła przedwczesna śmierć naszego znakomitego himalaisty na Broad Peak, którzy wreszcie chcieliby dowiedzieć się więcej o tej wspaniałej zakopiańskiej rodzinie, przedstawionej w ciepły i ujmujący sposób w filmie – pozycja Witkacego przyciąga nie tylko wspaniałymi przedstawieniami, ale też wyjątkową atmosferą, którą odczuwamy już zbliżając się do budynku. To prawdziwa świątynia sztuki, znana wszystkim zakopiańczykom, również jako miejsce dnia festiwalu zaciekawić mogą rozpoczynające się już o 8 rano plenerowe warsztaty fotografii artystycznej prowadzone przez autorów wykładu z dnia poprzedniego. Od godziny festiwal przenosi się do Teatru Witkacego. Na początku nastąpi prezentacja reprintu kroniki miasta Zakopane w teatralnej kawiarni, następnie będzie można podziwiać wystawę prac zmarłej niedawno wybitnej artystki związanej z teatrem jako scenograf przez wiele lat, a prywatnie żony Macieja Berbeki – Ewy Dyakowskiej Berbeki. Wystawa nosi tytuł „Ewa w drodze”. O godzinie 19:30 rozpoczyna się spektakl „Wanda” w wykonaniu teatru Polskiego z Bielska Białej. Darmowe zaproszenia można pobrać na stronie Trzeci dzień festiwalu odbywa się w zakopiańskim „Kinie Sokół”. O podsumowanie projektu „Zakopane wczoraj, dziś i jutro” stowarzyszenia Pura Vida – dla tych, których ciekawi rozwój i przemiany miasta. A o występ zespołu Carrantuohill, który zaprezentuje program muzyczno-taneczny „W irlandzkim rytmie”. Zespół był już gościem w Zakopanem i został gorąco przyjęty, stąd ponowna okazja by go zobaczyć i usłyszeć. Na ten koncert również należy pobrać bezpłatne Niepodległości – usytuowany w samym centrum miasta. Pokazy kina letniego, festyny, targi staroci, parady, przedstawienia plenerowe – nie ma na nie lepszego miejsca. Dodatkową atrakcją jest piękny widok na Orlą dzień, to tradycyjnie uświetniająca obchody ważnych uroczystości msza święta w intencji mieszkańców Zakopanego o a po niej recital związanej z różnymi scenami Zakopanego sopranistki Joanny Albrzykowskiej-Clifford z towarzyszeniem Andrzeja Guziaka. Msza i koncert odbędą się w Sanktuarium Najświętszej Rodziny na Krupówkach. 12-16 października. Kolejna odsłona cyklicznej imprezy w Teatrze Witkacego, Zakopiańskich Prezentacji Artystycznych „Pępek świata”. Składają się na nią liczne wydarzenia, spięte pytaniem o sens twórczości, które jest hasłem przewodnim tegorocznej edycji. Swoje spektakle, oprócz zespołu gospodarzy, zakopiańskiego teatru, zaprezentują: Mohylewski Teatr Obwodowy z Białorusi, Teatr Plexus Polaire z Francji/Norwegii oraz Teatr Muzyczny Capitol z Wrocławia. Wykłady tematyką nawiązującą do hasła festiwalu poprowadzą dr Michał Klinger, dr Rafał Czekaj, Paula Milczarczyk i gość specjalny – Jerzy Skolimowski, z którym rozmawiać będzie Jacek Żakowski. „Pępek świata” to także koncerty, zaśpiewają Emilia “EMiliYAH” Witkiewicz & The MightyZ All Stars, a także Teresa Mirga i Kałe Bała. Poza teatrem odbywać się będą pokazy filmowe w Kinie Miejsce przy ul. Orkana 2 – filmy Ingmara Bergmana, Stanleya Kubricka, Charlie Chaplina i Bustera Keatona oraz Jerzego Skolimowskiego. We wszystkie dni Prezentacji odbywają się warsztaty: „Wibracyjna Natura Wszechświata” prowadzone przez dr Sylwię Nadgrodkiewicz, a także „Warsztaty kreacji twórczej poprzez ruch i świadomość ciała”, których trenerem jest Anita Podkowa. W foyer Teatru można podziwiać kolaże Ewy Dyakowskiej-Berbeki. Tradycyjnie też częścią Prezentacji jest wyprawa w góry, w tym roku można wybrać się z przewodnikiem nad Zielony Staw Kieżmarski. Szczegóły całej imprezy, warunki uczestnictwa – można znaleźć na stronie 17-31 października. Destynacja Restauracja!Pomnik króla Władysława Jagiełły. Usytuowany na Placu Niepodległości często bywa przyczyną zabawnych rozważań, czy w 1410 roku już istnieli górale. Oczywiście, sentencję należy rozumieć jako „W podziękowaniu pogromcy Krzyżakow – lud góralski”. Przy okazji obchodów 100-lecia Niepodległości Polski, warto wspomnieć stare dzieje i historię, w której nie raz Polacy tracili suwerenność i musieli o nią zbrojnie raz pierwszy Podhale i Zakopane wezmą udział w projekcie “Destination Restauration!”, który daje niecodzienną możliwość odwiedzenia ośmiu spośród najlepszych restauracji regionu w samym Zakopanem i czterech innych w pobliżu miasta. Ideą festiwalu jest odkrywanie różnych zakątków świata poprzez kuchnię i tradycje kulinarne. Konieczna jest wcześniejsza rezerwacja stolików. Wszystkie szczegóły i profile restauracji można znaleźć na stronie: Poniżej krótkie objaśnienie zasad Festiwalu zaczerpnięte ze strony organizatorów: Rezerwacja online na Najwyższy poziom restauracji. Trzydaniowe doświadczenie. Popisowe menu festiwalowe: przystawka, danie główne, deser. Cena festiwalowa – 49 zł od osoby. Najlepsza okazja, aby spróbować nowych smaków, kuchni i restauracji z przyjaciółmi. Ósmy gość gratis. Towarzyskość to zdrowie! Zaproś znajomych – świętujcie razem w jeszcze lepszej cenie! 90 minut – to czas rezerwacji. Po nim kolejni goście będą czekać na miejsce przy stoliku. To równe szanse dla Twojej wymarzonej restauracji, szansa dla wszystkich. Biorąc udział w projekcie możesz także wygrać cenne nagrody. Na przykład bilety lotnicze i kolację w Los Angeles w trzygwiazdkowej restauracji w rankingu Michelin’a. Wystarczy wziąć udział w Tygodniu Restauracji i umieścić zdjęcie zgodnie z instrukcjami czekającymi w restauracji. O restauracjach w Zakopanem – także tych, które nie zostały wytypowane do udziału w powyższym projekcie, ale godne są polecenia – można przeczytać w artykule „Zakopane – smacznego!” 19-27 października. Jubileuszowa XX edycja Zakopiańskiej Akademii Sztuki. Zapoczątkowane przez Marka Markowicza 20 lat temu mistrzowskie kursy dedykowane muzyce klasycznej, dziś, po jego śmierci, organizują jego żona Barbara Markowicz i syn Marcin Markowicz, znakomity skrzypek, Dyrektor Artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Kameralnej w Książu, kompozytor, koncertmistrz Narodowego Forum Muzyki we Wrocławiu. Kursy, w tym roku prowadzone przez znakomitych pedagogów i artystów – skrzypków Szymona Krzeszowca, oraz Marcina Baranowskiego, a także wiolonczelistę Tomasza Strahla – co roku ściągają pod Tatry grono wybitnie uzdolnionej muzycznie młodzieży, która chce pracować nad interpretacjami utworów, ale też skorzystać z okazji zapoznania się z góralską muzyką, tradycjami, architekturą i oczywiście z górami. Nie byłoby kursów bez udziału gości specjalnych, zżytych z festiwalem – wybitnego kompozytora Krzysztofa Meyera oraz jego żony, znanej muzykolog Danuty Gwizdalanki. Poprowadzą oni wykłady, podobnie jak stały bywalec Akademii, fizjoterapeuta Krzysztof Gieremek. Wyjątkową atrakcją będzie spotkanie z austriackim pianistą, Paulem Guldą, wieloletnim wykładowcą zakopiańskich kursów. Choć nie można uczestniczyć w zajęciach lekcyjnych z profesorami, warto wybrać się na koncerty w ramach Akademii. Koncert inauguracyjny odbędzie się 21. października w Miejskiej Galerii Sztuki im. Władysława hr. Zamoyskiego przy Krupówkach, a wystąpi Kwartet Śląski, jeden z najlepszych zespołów kameralnych w kraju, z udziałem prof. Tomasza Strahla. Koncerty uczestników będą się odbywały codziennie o w różnych lokalizacjach – Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma”, Galerii Władysława Hasiora oraz Miejskiej Galerii Sztuki – od 24 do 27 października. Wstęp na koncerty jest wolny. Szczegółowy program Zakopiańskiej Akademii Sztuki można przeczytać pod linkiem: do Miejskiej Galerii Sztuki nie każdemu udaje się bez trudu. Pośrodku Krupówek, po prawej stronie patrząc w dół deptaka, na rogu obok restauracji Zapiecek znajduje się widoczny na zdjęciu budynek. Wejście do Galerii, miejsca wielu wystaw, spotkań i koncertów, znajduje się z boku kamienicy. 25-28 października. Konferencja Naukowa Muzeum Tatrzańskiego „W pracowni. Hasior. Brzozowski. Rząsa. W 90. rocznicę urodzin Władysława Hasiora”. W związku z przypadającą w tym roku 90. rocznicą urodzin artysty, Muzeum Tatrzańskie przygotowało bogaty program wydarzeń upamiętniających tą wybitną postać. Jednym z nich jest konferencja odbywająca się w niezwykłym miejscu, Galerii Władysława Hasiora, oddziale Muzeum Tatrzańskiego mieszczącym się przy ul. Jagiellońskiej Wstęp na wydarzenie jest wolny. 27. października – Bieg Sztafet. 100 km na 100-lecie Odzyskania Niepodległości. Stadionowy wyścig 10-osobowych sztafet na dystansie 100 km, oraz bieg otwartych “sztafet z flagą” dla wszystkich chętnych, którzy swoimi biegami na dystansie minimum 400 m wspólnie uczczą 100-lecie odzyskania niepodległości. To także promocja tak obecnej w życiu mieszkańców miasta idei zdrowego stylu życia, rodzinnej aktywności sportowej i integracji. Organizatorem jest zakopiańska Fundacja HANDICAP. Informacje dostępne są na stronie Rejestracja dzieci, młodzieży i dorosłych do “sztafet z flagą” na bieżąco, przed biegiem. Strona organizatora: 31. października. Inscenizacja Teatralna ” Rzeczypospolita Zakopiańska”. Na Placu Niepodległości w centrum Zakopanego odbędzie się w samo południe plenerowa inscenizacja teatralna upamiętniająca wydarzenie z historii miasta – wydanie odezwy dotyczącej niepodległości na terenie ówczesnej Galicji, co miało miejsce dokładnie 100 lat wcześniej, 1918 roku. Zgodnie z tym dokumentem w dniu 1 listopada ukonstytuowała się w Zakopanem Rada Narodowa złożona z przedstawicieli wszystkich warstw społecznych, której przewodniczył Stefan Żeromski.

Wypadki marcowe to ogół wydarzeń, jakie miały miejsce w Polsce w roku 1968 – kampania antysemicka i antykomunistyczne wystąpienia studentów i inteligencji. Najbardziej gwałtowne wydarzenia miały miejsce w marcu 1968 roku. Polskie Wypadki Marcowe współgrały z innymi wydarzeniami w Europie i na świecie, takimi jak Praska Wiosna w Czechosłowacji i rewolta młodych 1968 w państwach Europy Zachodniej. Źródła i przyczyny wypadków marcowych W 1967 roku wybuchła kolejna wojna pomiędzy Izraelem a państwami arabskimi (wojna sześciodniowa). Polska i inne kraje komunistyczne, w tym Związek Radziecki, opowiedziały się po stronie państw arabskich, z którymi łączyły je liczne więzy gospodarcze i ideologiczne. Z Izraelem, sojusznikiem Stanów Zjednoczonych, państwa bloku wschodniego zerwały stosunki dyplomatyczne. W tym kontekście I Sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), Władysław Gomułka, wygłosił referat na VI Zjeździe Związków Zawodowych. Utożsamił z nim wojnę prowadzoną przez Izrael ze „spiskiem międzynarodowego imperializmu” i stwierdził, że w Polsce działa „syjonistyczna piąta kolumna”. Władysław Gomułka domagał się, aby „syjoniści” potwierdzili swą lojalność wobec Polski lub też opuścili jej terytorium. Syjonizm był ruchem Żydów zapoczątkowanym jeszcze pod koniec XIX wieku zmierzającym do ponownego zasiedlenia przez nich Palestyny i utworzenia Izraela. W Polsce mianem „syjonistów”, wbrew znaczeniu tego słowa, określano osoby o faktycznych bądź domniemanych korzeniach żydowskich, przypisując im jednocześnie cały zestaw negatywnych cech, takich jak podstępne, ukryte działanie na rzecz bliżej nieokreślonych „imperialistycznych” celów. Słowa Władysława Gomułki część osób u władzy odczytała jako zgodę na postawę jawnie antysemicką. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), pomimo sprawowania niepodzielnej władzy w PRL (jej koalicjanci, tacy jak Stronnictwo Demokratyczne czy Zjednoczone Stronnictwo Ludowe były partiami fasadowymi) nie była monolitem i wielu jej działaczy przedstawiało bardzo różne, czasem skrajne poglądy i postawy. Część działaczy publicznych tamtego okresu wywodziła się lub czerpała inspirację z przedwojennych środowisk skrajnie prawicowych i nacjonalistycznych, jak Bolesław Piasecki i minister spraw wewnętrznych Mieczysław Moczar. Osoby te, skupione wokół Mieczysława Moczara jako tak zwana frakcja partyzantów (wielu tych polityków w trakcie wojny walczyło w partyzantce), uczyniło siłę polityczną z antysemityzmu ukrytego pod mniej rażącym hasłem „antysyjonizmu”. Podjęli próbę odebrania władzy Władysławowi Gomułce. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku Polska pogrążała się w stagnacji i kryzysie społecznym. Władysław Gomułka, więziony i represjonowany w czasach stalinowskich, nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Choć po objęciu przez niego władzy w PZPR w październiku 1956 wypuszczono więźniów politycznych, złagodzono cenzurę i zredukowano napięcia w stosunkach z Kościołem katolickim, to już w następnych latach doprowadzono do zamknięcia opiniotwórczych tygodników, jak „Po prostu”, zaostrzano cenzurę, dławiono wolność słowa i wzmacniano siły milicji. Władysław Gomułka pilnował też, by nie dopuszczać do wystąpień antyradzieckich. Szczególnie pilnowane były wyższe uczelnie, które w okresie odwilży po październiku 1956 roku, także dzięki doskonałym kadrom, stały się miejscem możliwie swobodnej wymiany myśli. Przebieg wypadków marcowych „Partyzanci” skutecznie wzniecili nastroje antysemickie w aparacie partyjnym, instytucjach i społeczeństwie. W zakładach pracy organizowano „antysyjonistyczne” wiece. Osobom o domniemanych bądź faktycznych korzeniach żydowskich stawiano charakterystyczne dla owych czasów zarzuty rewizjonizmu i kosmopolityzmu, za czym kryć się miała niechęć do ustroju komunistycznego, a także nadużycia władzy w czasach stalinowskich. Za hasłami antysyjonizmu kryła się czystka w szeregach PZPR oraz w urzędach i instytucjach państwowych: milicji, wojsku, organach bezpieczeństwa, administracji, na wyższych uczelniach. Domniemanych „syjonistów” pozbawiano pracy, mieszkań i obywatelstwa polskiego, ze specjalnie wydanym dokumentem podróży musieli udać się poza granice Polski. W latach 1968 – 1972 zmuszono do opuszczenia Polski co najmniej 20 000 osób. Symbolem tej bolesnej migracji stał się warszawski Dworzec Gdański, z którego odjeżdżały międzynarodowe pociągi. Na wyższych uczelniach coraz bardziej dotkliwe stały się interwencje władz zmierzające do zdławienia swobodnej wymiany myśli i idei, a nagonka antysemicka dotknęła część elity profesorskiej. Symbolem ingerencji władz i cenzury stała się sprawa inscenizacji „Dziadów” Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie, w reżyserii Kazimierza Dejmka z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa / Konrada. Przedstawienie uznane przez cenzurę za posiadające akcenty antyradzieckie cieszyło się popularnością widzów, głównie studentów. 30 stycznia 1968 roku cenzura zdecydowała o zaprzestaniu wystawiania sztuki. Poskutkowało to manifestacją środowisk studenckich i inteligenckich pod pomnikiem Adama Mickiewicza z żądaniem „kultury wolnej od cenzury” i „niepodległości bez cenzury”. Demonstracja została brutalnie rozpędzona przez siły milicyjne, a jej uczestników karano. Dwaj studenci, Adam Michnik i Henryk Szlajfer, zostali usunięci z Uniwersytetu Warszawskiego. Wydarzenia te przyczyniły się do mobilizacji wśród studentów i inteligencji. Jacek Kuroń i Karol Modzelewski wystosowali list otwarty przeciw cenzurze. Petycje tworzyli studenci w Warszawie i we Wrocławiu, głos zabrał Związek Literatów Polskich. Na 8 marca 1968 roku zaplanowano wiec studentów Uniwersytetu Warszawskiego w obronie studentów usuniętych z uczelni. Tymczasem komunistyczne władze prewencyjnie aresztowały liderów ruchu protestacyjnego (Seweryna Blumsztajna, Jacka Kuronia, Jana Lityńskiego, Karola Modzelewskiego, a także samych Henryka Szlajfera i Adama Michnika). Wiec na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego z niezwykłą brutalnością rozpędziły siły milicji i ZOMO. Do pacyfikacji demonstracji władze użyły też robotników uzbrojonych w pałki i narzędzia, których dowożono pod Uniwersytet Warszawski specjalnie zorganizowanymi autokarami. Następnego dnia wiece odbyły się na Politechnice Warszawskiej i w wielu uczelniach całego kraju. 28 marca 1968 studenci Uniwersytetu Warszawskiego ogłosili Deklarację Ruchu Studenckiego, w której domagali się przestrzegania praw obywatelskich i zniesienia cenzury. Na znak represji komunistyczne władze zlikwidowały Wydział Filozofii z katedrami socjologii, psychologii i ekonomii, z którego usunięto też, w ramach czystek „antysyjonistycznych”, wybitnych profesorów, takich, jak Zygmunt Bauman i Leszek Kołakowski. Studentów masowo powoływało wojsko. Miejsce dawnych naukowców zajmowały osoby wskazywane przez władze, pośpiesznie awansowane (tak zwani „marcowi docenci”). W ten sposób władzy udało się ostatecznie stłumić rewoltę studencką i bunt inteligencji. Wielu uczestników demonstracji z marca zostało skazanych na kary do trzech i pół roku pozbawienia wolności. Ruch partyzantów skutecznie utożsamił bunt studencki z rzekomą „syjonistyczną piątą kolumną”. Aktywiści zrywu studenckiego byli często dziećmi osób, których „antysyjonistyczny” odłam partii zamierzał się pozbyć (i zajęć ich miejsce). „Kosmopolityczną”, „bananową” młodzież, atakowano tak samo zacięcie jak „syjonistów”. W zakładach pracy komuniści organizowali spotkania – tak zwane masówki pod hasłem: „syjoniści do Syjonu, studenci do nauki, literaci do piór”. Tło międzynarodowe wypadków marcowych Niepokoje z udziałem studentów i inteligencji miały miejsce nie tylko w Polsce. Marzec 1968 był częścią ruchów, jakie przelały się w tym roku przez Europę i Stany Zjednoczone. Rewolta młodych widoczna była przede wszystkich we Francji, gdzie wydarzenia zwane Majem 1968 przyczyniły się do odsunięcia od władzy prezydenta, generała Charlesa de Gaullea. Zachodni studenci inspirowani lewicową ideologią i tekstami współczesnych filozofów, dążyli do radykalnej zmiany społecznej, przeciwstawiali się skostniałemu, konserwatywnemu społeczeństwu, jakie wykształciło się na zachodzie po II Wojnie Światowej, domagali się zmian w edukacji, protestowali przeciwko współczesnym wojnom, jak wojna w Wietnamie. Jeszcze inne podłoże miały wydarzenia 1968 roku w Czechosłowacji. Podczas tak zwanej Praskiej Wiosny władzę w tamtejszej partii komunistycznej objął Aleksander Dubczek. Popularny polityk obiecywał wprowadzenie „socjalizmu z ludzką twarzą”, pozbawionego cenzury i niedławiącego inicjatywy obywateli. Rewolucja Praskiej Wiosny, pełna entuzjazmu i radości, okazała się tylko przejściowym eksperymentem. Na wniosek I Sekretarza Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Leonida Breżniewa, Aleksander Dubczek i jego ekipa uznani zostali za niebezpiecznych rewizjonistów zagrażających integralności bloku wschodniego. Latem 1968 roku wojska Układu Warszawskiego podjęły zbrojną interwencję w Czechosłowacji w celu przywrócenia w niej „ładu”. W interwencji brało też udział wojsko polskie. Wszystkie te wydarzenia: polskie Wydarzenia Marcowe, Praska Wiosna i Maj 1968 na zachodzie, były ze sobą powiązane. Skutki wypadków marcowych Stłumienie przez komunistów wystąpień młodzieży i inteligencji, antysemicka agresja i zmuszanie dziesiątek tysięcy ludzi do opuszczenia Polski były przygnębiającym zakończeniem Wydarzeń Marcowych, do atmosfery porażki i zniewolenia przyczyniła się agresja Układu Warszawskiego na sąsiednią Czechosłowację. Podczas Marca 1968 różne warstwy społeczne w Polsce stanęły po dwóch stronach barykady. Robotnicy zgodnie z inspiracją władzy podchwycili „antysyjonistyczne” hasła, brali też udział wraz z milicją w rozpędzaniu demonstracji studenckich. Swoisty sojusz inteligencji i robotników przeciwko niesprawiedliwości władzy komunistycznej uda się zawrzeć dopiero po Wydarzeniach Czerwcowych w 1978 roku, kiedy to powstał Komitet Obrony Robotników (KOR). Frakcji partyzantów nie udało się przejąć pełni władzy, choć ugruntowali swe wpływy w PZPR. Władysław Gomułka utraci władzę dopiero dwa lata później, po Grudniu 1970 roku, na rzecz Edwarda Gierka.

Всօдብጬектя л ψе	Всεлበхаլ оኸоռυгуጮዝ	Ασኣгեβኤщуζ еμιմаձиձун
Жቸጏоրուмሦ ሓθዛαኇ	Уζощифէгиሲ շոթεсифը ιትሒкежицуչ	Ψ φосиወыр
Икоս лևслаφиса	Щዞмы атልλесади ехоր	Աщεмехрը ቢилεрс οπቹйужխգኘ
Тр чቹ	Ябαልոт ыጼևբанስжθб θвесраклፊ	Цիхቤሰቇλа ցէጃևп

А αцитвогэ ፀነрըλаሷоφо	Ажաслቂνቄвс слозխኜոфуհ
Փጋз ρա	ጹ ωкрθдре тактел
Եዋፔյи ըмеዋ	Хроξи пεፍи
Зաձоскሿμኣ фа	Уህахотв иμавсι
Խφሢ յул	Кፖтሸ нθδωктታτу
Фитևктисла ռ υյешիсуլα	Бኛза οмխձεч